ED: Hout voert de boventoon bij woningen in groene ‘beeldentuin’ Bosrijk in Eindhoven
4 november 2022
EINDHOVEN – Bosrijk, het groene buurtje van Meerhoven, krijgt de komende twee jaar echt vorm. Wie er gaat wonen heeft straks geen eigen achtertuin, wel een mooie, gezamenlijke groene hof. En vaak een huis van hout.
Delen van Bosrijk aan de Sliffertsestraat en de Bosfazant zijn al enkele jaren geleden gebouwd. Andere projecten zijn net opgeleverd of zijn bijna af, terwijl afgelopen weken voor enkele van de laatste projecten de eerste paal de grond in ging.
In totaal is er plaats voor enkele honderden, vooral duurdere koopwoningen van rond de 4 tot 7 ton. Dat varieert van zelfbouwkavels, kleinschalige collectieve bouwprojecten (CPO) tot plannen met 32, 45 en 48 woningen.
Eerste bewoners CPO al ingetrokken
Hier en daar wonen ook al nieuwe bewoners, zoals Mischa Anepool en haar buurvrouw Monique Kordalis. Zij bouwen met twee anderen vier woningen aan de Bosuil/Bosfazant. Er wordt nog hard gewerkt door aannemer P. van der Hulst, maar ze wonen er al wel. Dat moest ook wel, want de bouw heeft een vertraging van ongeveer een jaar op de eerste planning. Corona, tekorten aan bouwvakkers en problemen met levering van materialen zorgden voor vertraging, vertellen de twee.
Daarom kocht de een en huurde de ander tijdelijk een woning. Ze hebben niet ver hoeven zoeken voor hun nieuwe stekje: alle vier de deelnemers woonden al in Meerhoven. Anepool en Kordalis woonden zelfs letterlijk om de hoek, in de bestaande bouw van Bosrijk.
‘Gemeente te spreken over stro-panelen’
Ook de CPO-bouwers moesten een plan maken en dat zo goed mogelijk verkopen bij de gemeente. ,,De bouw met stro-panelen van Strotec gaf de doorslag. Daar was de gemeente zeer over te spreken”, aldus Kordalis. Die panelen zorgen voor een goede natuurlijke isolatie en ventilatie. ,,Deze zomer was onze woning al heerlijk koel, je merkte het effect meteen.”
De panelen zijn vervolgens gestuct en aan de buitenkant beplakt met minerale steenstrips, grijze strookjes die er stuk voor stuk worden opgeplakt. De productie kost veel minder energie dan de originele baksteen, want ze worden niet gebakken. ,,Dat was allemaal een bewuste keuze, we wilden zo duurzaam mogelijk bouwen”, vertelt Anepool.
Opvallend: Bosbad
Het CPO is maar een van de vele projecten in uitvoering. De meest opvallende verschijning in Bosrijk is wel het appartementencomplex Het Bosbad tussen de Sliffertsestraat en het Beatrixkanaal. Dat bouwwerk van vijf lagen met appartementen is al opgeleverd. De galerijen worden quasi gesteund door houten boomstammen.
Even verderop is aannemer BanBouw uit Nuenen begonnen met het grootste project, Bosvallei, met 48 geschakelde woningen, en met Zuiver (32 huizen). En ook The Oak, The New Mess en diverse kleinere projecten zijn gestart.
Gemeenschappelijk groen
Tussen de ‘kamers’ met de nieuwbouwprojecten blijven de bestaande bomen staan. De soms flinke knapen horen bij het gemeenschappelijke groen waar de piepkleine achtertuintjes of binnenplaatsjes van de woningen op aansluiten. Een grote eigen tuin hoort in Bosrijk niet tot de mogelijkheden. De bewoners van het CPO kunnen daar goed mee leven. ,,We hebben een kleine eigen achtertuin, maar genieten ook mee van al het gemeenschappelijke groen. Kijk maar eens naar buiten hoe groen het is!” aldus Monique Kordalis.
Die manier van bouwen moet het idee van woningen als ‘beelden in een beeldentuin’, zoals het motto voor Bosrijk luidt, ondersteunen. Dat idee komt uit het masterplan Meerhoven dat de gemeente jaren geleden al liet maken.
Plan liep voor op de tijd
Tegelijkertijd zou er zeer duurzaam moeten worden gebouwd, natuurlijk zonder aardgas, luidde het uitgangspunt. Dat plan liep voor op de tijd, zeggen betrokkenen: vasthouden van water in het gebied, hittestress tegengaan, allemaal zaken die toen nog niet zo actueel waren.
Het moest dan ook een heel ander stukje Meerhoven worden dan bijvoorbeeld Zandrijk met zijn strakke rijen woningen. Dat moest natuurlijk nog wel worden waargemaakt. Toen de woningbouw weer aantrok, startten in 2017 de prijsvragen om voor alle clusters ontwikkelaars en bouwers te vinden. ,,Met die prijsvraag hebben we alle ontwikkelaars geprikkeld om de lat heel hoog te leggen”, zegt projectleider Jeroen Reijnders van de gemeente.
Natuurinclusief bouwen
Dat beaamt architect Marlies Zuidam. Zij is met haar bureau FAAM Architects bij drie clusters betrokken: de dubbele spiegelwoning Outside In, een klein CPO en plan The Oak met 45 houten huizen. ,,Uitgedaagd door de gemeente hebben we het maximale eruit gehaald met een team van ontwikkelaar, aannemer, houtspecialisten en tuinarchitecten”, zegt zij over The Oak.
Zuidam vindt het belangrijk om het project zo veel mogelijk ‘natuurinclusief’ te bouwen in het bestaande groen. ,,We maken een doorsnede van de bouwlocatie, met de glooiingen, wadi’s en bestaande bomen bijvoorbeeld. Daar proberen we ons ontwerp in in te passen”, aldus de architect, die zelf ook in Bosrijk woont.
Alles van hout wordt moeilijk
Een van de ontwikkelaars die in Bosrijk aan de slag ging is Kikx. Bart van Sliedregt was verantwoordelijk voor de bouw van Het Bosbad met zijn cloeziana-boomstammen (een soort eucalyptus) op de galerieën. Het ontwerp van architectenbureau Gaaga heeft gevels van azobe-hout, dat afkomstig is van oude kadewanden van waterwegen in Nederland, en een groen dak.
,,Voor ons is dit een eerste experiment, om te zien waar de problemen, uitdagingen, maar ook zeker de kansen liggen. Volledig in hout lijkt ons nog wel een uitdaging, zowel in verwerking als in kosten. Wij denken dat de toekomst ligt in betonnen constructies, met waar mogelijk hout als afwerking”, aldus Van Sliedregt.
Hoge prijzen
Ook BanBouw uit Nuenen bouwt een combinatie van beton en hout in het project Bosvallei met 48 woningen van MIX Architecten en ontwikkelaar LPM. Volgens Roy Pasveer van BanBouw heeft dat ook te maken met de hoge prijzen voor hout die op de wereldmarkt gelden. Dat komt onder meer door de komst van grote bouwers als Amerika en China op de wereldmarkt.
Maar in het tegelijkertijd gestarte plan Zuiver (32 huizen) kozen opdrachtgever BPD en architect Marc Koehler voor volledig houten woningen. BanBouw is betrokken als aannemer omdat het met Arcon een gespecialiseerde dochteronderneming in huis heeft. ,,Gelukkig stabiliseren de prijzen inmiddels weer”, aldus Bart van der Wijst van Arcon.
Snel bouwen met modulaire woningen
Voor de woningen van The Oak, aan de Bosrand tegenover winkelcentrum Meerrijk, koos ontwikkelaar Jansen De Jong uit Son en Breugel met FAAM Architects voor de prefabhuizen uit de fabriek van Barli uit Uden. Die industriële, modulaire woningen versnellen de bouw, dat geeft een nieuwe impuls aan de sector. Ze zijn snel in elkaar te zetten en gebruiken minder hout dan de vaak gekozen CLT-methode, vertelt architect Zuidam. Zij kan er nog wel een eigen indeling en buitenkant aan meegeven. ,,De sport is om daar dan iets mee te doen.”
Ergens in 2024 moet Bosrijk klaar zijn, denkt Jeroen Reijnders van de gemeente, op een paar kleinere projecten na wellicht. Of dan ook de 3D-geprinte betonwoningen, een project van bouwer Van Wijnen, investeerder Vesteda, betonboer Beamix/Weber en de TU/e, er allemaal staan, is nog niet zeker. De volgende fase, de bouw van een woning met twee bouwlagen, heeft vertraging opgelopen. Tot wanneer is nog niet bekend.
Maar dat hier een ‘een mooi nieuw stukje Eindhoven’ ontstaat, zoals Pasveer van BanBouw zegt, daar zijn alle betrokken het roerend over eens. ,,Bosrijk is het beste plekje in Meerhoven én Eindhoven”, aldus Mischa Anepool en Monique Kordalis.
Hout is inmiddels een erkend bouwmateriaal, zeggen Van der Wijst en Roy Pasveer van BanBouw uit Nuenen. De bomen slaan CO2 op en de uitstoot is dus ‘negatief’ zegt Van der Wijst. ,,Met een zaadje kweek je vervolgens een nieuw boom op. Hout is hernieuwbaar, en door dit proces te herhalen er voldoende voorraad.”
Van Oostenrijk naar Eindhoven
Bij Arcon worden de woningen helemaal in 3D uitgewerkt in de computer. Maar de productie van de losse elementen vindt plaats in een fabriek in Oostenrijk, bij de bossen waar het hout vandaan komt. De op maat gemaakte delen, met uitsparingen voor elektraleidingen en dergelijke, worden met zo’n 45 trailers naar Zuiver gereden.
Op de locatie in Meerhoven hoeft alleen nog het casco in elkaar te worden gezet. ,,Daarom werken we ook heel snel. In zes of zeven weken staan er acht woningen die we daarna binnen en buiten afbouwen”, aldus Pasveer.
Hoe staat het met geluid en de brandveiligheid? Op de houten vloerplaten komt nog een extra afwerking waar de installaties in worden gelegd. Akoestisch zijn de woningen ‘ontkoppeld’ zodat de geluidstrillingen niet voor overlast zorgen bij de buren. ,,Theoretisch hebben we de geluidsoverlast getackeld, maar we werken nog steeds aan verbeteringen”, aldus Van der Wijst.
Hout brandt nauwelijks
Ook is er extra aandacht besteed aan de brandveiligheid. ,,In principe is het massief hout dat we gebruiken brandstabiel. Het bezwijkt zelfs langzamer dan staal en gewapend beton”, zegt Van der Wijst. ,,We krijgen daar inderdaad veel vragen over. Want die beeldvorming over hout vraagt nog wel bijsturing.”
Voor het interieur kan de koper van de woning nog wel wat kiezen. Maar in principe blijft het hout in huis gewoon in het zicht. Dat kan eventueel wel worden weggewerkt achter een gestucte wand. Om de potentiële bewoner een beeld te geven van hoe hun nieuw huis er uit gaat zien, staat er in het kantoor van Arcon een grote maquette van CLT-hout.
Wel combineren met andere bouwmaterialen
Hoewel Van der Wijst en Pasveer houtbouw een grote toekomst toedichten, zal dat toch vaak in combinatie met andere bouwmaterialen zijn, zoals beton, verwachten ze. Zeker als het om gebouwen gaat die hoger zijn dan vijf of zes bouwlagen. Dan ontstaan er krachten die een probleem opleveren voor de houten constructie en moet er gedacht worden aan ‘hybride’ oplossing. Dat gebeurt bijvoorbeeld ook bij de 100 meter hoge torens van Dutch Mountains die in Eindhoven moeten verrijzen.
,,Verder wordt er nog veel geëxperimenteerd”, vertelt Van der Wijst. ,,Want sommige zaken zijn al in theorie bedacht, maar moeten we nog wel testen in de praktijk. Het is niet zoals bij de traditionele bouw dat we al honderd jaar ervaring hebben met houtbouw. Dus gaan we altijd aan de veilige kant zitten, voor de zekerheid.”
Artikel via Eindhovens Dagblad
Door Michel Teeuwen
